Binnen de Europese Unie is al sterke commitment getoond op het gebied van Carbon Capture & Storage (CCS). Dat is te zien aan programma’s als het Innovatiefonds en Horizon Europa en het aanmerken van CCS-projecten als ‘van algemeen belang’. De Net Zero Industry Act noemt als eerste beleidsdocument een heel concreet doel voor CCS. Per jaar moet er vanaf 2030 50Mton opslagcapaciteit beschikbaar worden gesteld binnen de EU. De 13 CCS projecten dragen bij aan deze doelen, maar is dat genoeg? We zetten de 13 CCS-projecten in de Europese Unie voor je op een rij.
In dit tweeluik kijken we naar CCS in de EU. In dit artikel staat een overzicht van alle CCS-projecten in de EU. In het eerste deel hebben we het gehad over hoe en waarom Nederland CCS-koploper moet worden.
Nederland uitermate geschikt voor CCS
CCS, oftewel de ondergrondse opslag van CO2, is nodig om de Nederlandse en Europese klimaatdoelen te halen. In veel wetenschappelijke rapporten van onder meer het IPCC of het IBO Klimaat wordt een significante bijdrage aan CO2-afvang en opslag toebedeeld. Nederland heeft het voordeel dat er voldoende opslaglocaties zijn, zoals lege gasvelden op zee, terwijl er ook veel energie-intensieve industrieclusters zijn waar CO2 kan worden afgevangen. Doordat emitters en opslag geografisch dicht bij elkaar liggen, heeft Nederland een voordeel ten opzichte van andere landen. Dit maakt immers het transport van CCS makkelijker, goedkoper en beter voor het milieu. In Nederland worden daarom ook diverse CCS-projecten ontwikkeld zoals Porthos, Aramis en Noordkaap.
Projecten in ontwikkeling
Maar niet alleen in Nederland worden projecten ontwikkeld om CO2 ondergronds op te slaan. In verschillende EU-landen zien we soortgelijke projecten in verschillende fasen van ontwikkeling.
Om de Europese potentie van ondergrondse opslag van CO2 te illustreren, hebben we alle CCS-projecten in de EU op een rij gezet. Van het doel om 50 megaton CO2 per jaar op te kunnen slaan, is met de lopende projecten 30 megaton te realiseren. Dat betekent dus dat we op Europees niveau moeten kijken naar meer mogelijkheden om de gestelde ambities te verwezenlijken.
Behalen van nationale en Europese klimaatdoelen
Voor de Nederlandse CCS-projecten zou het enorm helpen als deze geoormerkt worden als ‘van nationaal belang’, omdat stikstofregelgeving nu al roet in het eten gooien van de CCS-plannen en daarmee het behalen van de nationale en Europese klimaatdoelen.
Het gaat in totaal om 13 projecten binnen de grenzen van de Europese Unie die mogelijkerwijs kunnen bijdragen aan de doelstelling van 50 megaton CO2-opslag in 2030 van de Europese Commissie.
Het gaat vaak om omvangrijke, technisch uitdagende projecten met een lange aanloop- en doorlooptijd. 2030 lijkt ver, maar met minder dan de deadline komt snel dichterbij.
CO2-uitstoot houdt niet op bij de grenzen
CCS-projecten kunnen grote hoeveelheden CO2-emissies reduceren. Op dit moment zijn vooral Denemarken en Nederland actief op dit gebied. Roemenië zou in de (nabije) toekomst ook een rol kunnen spelen met opslaglocaties in en rond de Zwarte Zee. Op de Noordzee zijn ook het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen heel actief in de ontwikkeling van CO2-opslaglocaties, maar zij zijn geen lid van de Europese Unie.
Het klimaatprobleem houdt echter niet op bij de grenzen, daarom wil Element NL dat we als Europa samenwerken met de landen rond de Noordzee om activiteiten zoals CCS op een goede en efficiënte manier in te passen.
---
CCS-projecten in de Europese Unie
Hieronder staan alle CCS-projecten in de Europese Unie met naam, operator, opslagcapaciteit in megaton CO2 per jaar, de status, website en een omschrijving. We houden de lijst up-to-date, maar mocht je aanvullingen hebben, stuur ons dan een e-mail.
Noordkaap / L10 CCS
Operator: Neptune Energy, Cape Omega
Potentiële capaciteit CO2-opslag: 5 megaton CO2 per jaar
Status: vroege ontwikkelingsfase (haalbaarheidsstudie)
Website: https://www.neptuneenergy.com/esg/l10-area-ccs-development
Neptune Energy voert een studie uit om de haalbaarheid te beoordelen van het injecteren van tussen de 4 en 9 miljoen ton CO2 per jaar in de benutte gasvelden rond de geëxploiteerde L10-A-, L10-B- en L10-E-gebieden. Indien ontwikkeld, zou het project een van de grootste CCS-faciliteiten in de Nederlandse Noordzee zijn en voorzien in meer dan 50% van de CO2-reductie die de Nederlandse industriële sector nastreeft.
Aramis
Operator: Shell, Totalenergies, EBN, Gasunie
Potentiële capaciteit CO2-opslag: >5 megaton CO2 per jaar
Status: haalbaarheidsstudie afgerond
Website: https://www.aramis-ccs.com/
Het Aramis-project wil bijdragen aan de vermindering van de CO2-uitstoot voor industrieën die niet meteen CO2-uitstoot kunnen verminderen. Dat gebeurt door het aanbieden van CO2-transport naar opslagcapaciteit op zee. De CO2 wordt opgeslagen in lege offshore gasvelden, diep onder de Noordzee. Het zal gebaseerd zijn op een 'open access'-filosofie, zodat andere industriële klanten en opslagvelden stapsgewijs aan het systeem kunnen worden toegevoegd. De locatie van het project op de Maasvlakte in de Rotterdamse haven maakt de CCS-dienst toegankelijk voor verschillende industriële clusters.
Porthos
Operator: Shell, Totalenergies, EBN, Gasunie
Potentiële capaciteit CO2-opslag: 2,5 megaton CO2 per jaar
Status: focus op vergunningen en technische details, om een definitieve investeringsbeslissing te nemen in 2023. Ligt momenteel stil in afwachting van een stikstofuitspraak van de Raad van State.
Website: https://www.porthosco2.nl/
Porthos ontwikkelt een CCS-project om de CO2 van de industrie in de Rotterdamse haven te transporteren en op te slaan in lege gasvelden onder de Noordzee. De CO2 die door Porthos wordt getransporteerd en opgeslagen, wordt door verschillende bedrijven afgevangen. De CO2 loopt door een gezamenlijke leiding door het Rotterdamse havengebied naar een compressorstation, waar het op druk wordt gebracht. Via een offshore pijpleiding komt de CO2 bij een platform in de Noordzee terecht, ongeveer 20 kilometer uit de kust. Vanaf dit platform wordt de CO2 in een leeg gasveld gepompt. De lege gasvelden liggen in een afgesloten reservoir van poreus zandsteen, ruim 3 km onder de Noordzee.
Porthos is door de Europese Unie erkend als Project van Gemeenschappelijk Belang. Helaas ligt het project nu stil, omdat de Raad van State een stikstofuitspraak moet doen. Dat is betreurenswaardig, want de stikstofuitstoot bij de bouw van het project is minimaal, terwijl de klimaatwinst van het project heel groot is.
Pycasso – Frankrijk
Operator: stuurgroep bestaande uit: BRGM, Communauté d’Agglomération de Pau Béarn Pyrénées, Geostock, IFPEN, Lafarge, Repsol, Schlumberger, Snam, Sofresid, Teréga and UPPA (totaal overzicht op de website)
Potentiële capaciteit CO2-opslag: 3 megaton CO2 per jaar
Status: in planning
Website: https://www.pycasso-project.eu/
Begin 2021 kwamen ongeveer 30 instellingen en bedrijven bijeen om samen een project op te bouwen met de naam PYCASSO. Het PYCASSO-project maakt het mogelijk om te bestuderen hoe ondergrondse reservoirs in Zuidwest-Frankrijk kunnen dienen als CO2-opslag. De reservoirs voorzien Frankrijk al 60 jaar van gas. De CO2-opslag wordt straks gebruikt door bedrijven in Zuidwest-Frankrijk en het noorden van Spanje.
Greensand – Denemarken
Operator: INEOS en Wintershall DEA
Potentiële capaciteit CO2-opslag: 1,5 megaton CO2 per jaar
Status: in werking (pilotfase, eerste CO2 opgeslagen in maart 2023)
Website: https://www.projectgreensand.com/en/hvad-er-project-greensand
Greensand is een offshore CO2-opslag. Sinds de eerste initiatieven in 2021, is het project in maart 2023 daadwerkelijk gaan draaien. Vanaf dat moment wordt CO2 afgevangen in Antwerpen, per schip naar Esbjerg vervoerd en uiteindelijk opgeslagen in het lege olieveld Nini West in de Noordzee. Dit maakt de weg vrij voor de ontwikkeling van een internationale CCS-waardeketen. De definitieve investeringsbeslissing (FID) voor een grootschalig project is gepland voor de eerste helft van 2024. Op volle schaal kan het project tot 1,5 miljoen ton CO2 per jaar opslaan in 2025/2026 en mogelijk tot 8 megaton CO2 per jaar in 2030. In februari 2023 ontvingen toonaangevende consortiumpartners INEOS en Wintershall Dea de benodigde opslagvergunning van de Deense autoriteiten.
Greensand expansion – Denemarken
Operator: INEOS en Wintershall DEA
Potentiële capaciteit CO2-opslag: 6,5 megaton CO2 per jaar
Status: vroege ontwikkelfase
Website: https://www.projectgreensand.com/en/hvad-er-project-greensand
Greensand expansion is ontstaan uit een samenwerking van 23 Deense en internationale partners, die bijdragen met hun expertise op het gebied van transport, opslag en monitoring van CO2 in de ondergrond. Dit consortium is een verzameling van bedrijven, onderzoeksinstituten, universiteiten en start-ups. Uiteindelijk wordt vloeibaar gemaakte CO2 van de INEOS-fabriek in België getransporteerd naar Denemarken, om het daar op te slaan in een reservoir 1800 meter onder de grond.
Bifrost – Denemarken
Operator: TotalEnergies
Potentiële capaciteit CO2-opslag: 16 megaton CO2 per jaar
Status: vroege ontwikkelfase
Website: https://bifrost-ccs.com/about-bifrost/
Project Bifrost is een carbon capture project in de Deense Noordzee, om CO2 op te slaan in de Harald velden. Het project is een samenwerking tussen de Deense Technische Universiteit, TotalEnergies, Noreco, Ørsted en het staatsbedrijf Nordsøfonden.
Stenlille – Denemarken
Operator: Gasstorage Denmark
Potentiële capaciteit CO2-opslag: 0,5 megaton CO2 per jaar
Status: vroege ontwikkelfase
Website: https://gasstorage.dk/co2-storage/
Stenlille is niet zozeer een groot opslagproject, als wel een onderzoekstraject om waardevolle informatie op te doen om CO2-opslag verder mogelijk te maken in Denemarken. De inzichten die de onderzoekers hier opdoen op het gebied van CCS, kan op andere plekken weer gebruikt worden.
Prinos CCS - Griekenland
Operator: Energean
Potentiële capaciteit CO2-opslag: 1,2 megaton CO2 per jaar
Status: vroege ontwikkelfase
Website: https://www.energean.com/operations/greece/prinos-concession/
Bio refinery – Kroatië
Operator: INA
Potentiële capaciteit CO2-opslag: 0,055 megaton CO2 per jaar
Status: vroege ontwikkelfase
Website: https://biorafinerija.ina.hr/
Naast CO2-opslag door CCS, richt het project zich ook op de productie van biobrandstoffen zoals bio-ethanol en biogas.
Petrokemija Kutina – Kroatië
Operator: Petrokemija Kutina
Potentiële capaciteit CO2-opslag: 0,19 megaton CO2 per jaar
Status: vroege ontwikkelfase
Website: niet bekend, wel meer info op InnovationOrigins.com https://innovationorigins.com/nl/kroatie-gaat-co2-opslaan-in-uitgeputte-olievelden-slim-of-een-druppel-op-een-gloeiende-plaat/
Het gaat om twee pilotprojecten die moeten zorgen voor een beperking van CO₂-uitstoot bij een ammoniakproductiefaciliteit en een ethanolraffinaderij.
ANRAV – Bulgarije
Operator: Heidelberg Materials
Potentiële capaciteit CO2-opslag: 0,8 megaton CO2 per jaar
Status: vroege ontwikkelfase
Website: https://anrav.bg/
Het ANRAV-project heeft tot doel het eerste volledige CCUS-waardeketenproject in Oost-Europa te zijn. Hier worden CO2-afvangfaciliteiten in de Devnya cementfabriek (onderdeel van Heidelberg Materials) gekoppeld aan permanente CO2-opslag in een leeg gasveld in de Zwarte Zee. Het doel is om een CCUS-cluster te realiseren voor Bulgarije, Roemenië en Griekenland.
CCS Ravenna Hub – Italië
Operator: Eni en Snam
Potentiële capaciteit CO2-opslag: 4 megaton CO2 per jaar
Status: gevorderde ontwikkelfase
Website: https://ccushub.ogci.com/focus_hubs/ravenna/
Ravenna CCS wordt beheerd door Eni, in een joint venture met het Italiaanse nutsbedrijf Snam, en wil de pioniershub worden voor Italië en het Middellandse Zeegebied. Fase 1 startte in 2022, wat de weg vrijmaakte voor de eerste toepassing van de volledige afvang-, transport- en opslagketen in Italië. Het dekt de afvang in een leeg offshore gasveld van 25 kiloton koolstofdioxide per jaar die wordt uitgestoten door Eni's aardgasbehandelingsinstallatie nabij Ravenna. In 2027 start fase 2, waarbij het mogelijk moet worden om 4 megaton CO2 per jaar op te slaan.